(Be)leef in de wijk! Vaktherapie in wijkteams ter vermindering van klinische (her)opnamen van mensen met een licht verstandelijke beperking

Aanleiding Sinds kort nemen zorgprofessionals en onderzoekers in Nederland initiatieven om mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) zo lang mogelijk te laten functioneren in de eigen thuissituatie. Een manier om dit te doen is de inzet van zogenoemde Functional Assertive Community Treatment (FACT) teams. Deze teams gebruiken voornamelijk verbale interventies. Maar mensen met een LVB hebben moeite met het verwerken van verbale informatie. Vaktherapie kan juist met non-verbale en ervaringsgerichte methodieken goed aansluiten bij deze groep.
Dit innovatieprogramma richt zich op de vraag van vaktherapeuten hoe en in welke vorm zij, in of rondom FACT LVB-teams, mensen met een LVB kunnen helpen.
Doelstelling
Het doel van de deelnemers aan het project is de zorg en ondersteuning van mensen met een LVB in de eigen thuissituatie (buurt/wijk) te verbeteren. Liefst zodanig dat deze mensen minder vaak hoeven te worden (her)opgenomen in een behandelcentrum.
Het doel van het project is om de meerwaarde vast te stellen van de inzet van vaktherapie in of rondom FACT LVB teams bij het realiseren van deze ambitie. Het project is gefaseerd opgebouwd. In de eerste fase worden de vaktherapeutische behandelvormen bepaald. Vervolgens worden efficiënte interprofessionele werkwijzen en een vaktherapeutische behandel- & ondersteuningsroute vastgesteld, en ten slotte wordt het project geëvalueerd.
Beoogde resultaten Het project biedt resulteert in een handreiking voor professionals om interprofessioneel samen te werken in de wijk voor mensen met LVB. Binnen het onderwijs levert het project een bijdrage aan een minor 'Wijkgerichte zorg & ondersteuning'. Het biedt een leerwerkplaats LVB voor studenten vaktherapie en aanpalende gebieden. De handreiking wordt geïmplementeerd in de opleidingen die opleiden tot vaktherapeut. Zogenaamde 'battles', waarin interprofessioneel samenwerken aan problemen vanuit de praktijk en het beste idee bekroond wordt met een stimuleringsprijs, zorgen voor verdere ontwikkeling.
Publicaties in vakliteratuur zorgen voor verspreiding van de projectresultaten. De deelnemers aan het project zullen aansluiting zoeken bij symposia - regionaal, nationaal en internationaal - en bijeenkomsten buiten en binnen het netwerk om de resultaten aan een breed publiek te presenteren.

Eindrapportage

In Nederland worden steeds meer initiatieven genomen om een ondersteunings- en behandelaanbod in de wijk te ontwikkelen. Ook voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) met bijkomende (complexe) psychiatrische en gedragsproblematiek. Een voorbeeld hiervan zijn de FACT-LVB-Teams. FACT-teams zijn gebaseerd op een model voor het bieden van zorg aan mensen met een langdurende of blijvende ernstige psychiatrische aandoening. Binnen FACT-LVB-teams wordt multidisciplinair gewerkt waarbij psychiaters, gedragsdeskundigen en verpleegkundigen de basis vormen. De teams richten zich in een bepaalde wijk of regio op behandeling, begeleiding en praktische ondersteuning van mensen met ernstige psychische klachten om zo zelfstandig mogelijk te leven buiten de instelling.
De inzet van non-verbale, meer ervaringsgerichte methodieken zou het resultaat binnen deze teams kunnen vergroten (Rijkaart & Neijmeijer, 2011). Vaktherapie is binnen instellingen die gespecialiseerd zijn in behandeling van mensen met LVB en ernstige psychiatrische en/of gedragsproblematiek een veel ingezette therapie. De ervaring is dat vaktherapie door non-verbale en ervaringsgerichte methodieken goed aansluit bij de problematiek van mensen met een LVB. Hoe en in welke vorm vaktherapeuten structureel kunnen samenwerken met behandelteams die wijkgericht werken was nog niet duidelijk. Op deze vraag is in het project ‘(Be)Leef in de wijk’ antwoord gezocht.
Om een samenwerking te kunnen aangaan met FACT-LVB-teams is het van belang duidelijk te krijgen wanneer vaktherapie een meerwaarde voor mensen met LVB kan hebben. Daarom is in fase 1 van het project ‘(Be)Leef in de wijk’ gestart met het identificeren van indicatie- en resultaatgebieden voor vaktherapie bij mensen met LVB middels focusgroepen met vaktherapeuten. Het eindproduct is een overzicht van indicatiegebieden voor vaktherapie bij mensen met LVB (Verdonschot, et.al. 2016).
Om een samenwerking te kunnen aangaan met FACT-LVB-teams is het ook van belang inzicht te hebben in wanneer en hoe deze teams kansen voor samenwerking met vaktherapeuten zien. Hiertoe zijn in fase 2 van het project verschillende medewerkers binnen twee FACT-LVB-teams onafhankelijk van elkaar geïnterviewd. De resultaten uit de interviews vormen de input voor een verwijs- en behandelroute voor de inzet van vaktherapie bij mensen met LVB in en rondom behandelteams die wijkgericht werken.
Algemene doel van de verwijs- en behandelroute, is het bieden van een structuur waarin duidelijk is hoe vaktherapeuten tot samenwerking kunnen komen met andere professionals binnen behandelteams die wijkgericht werken en hoe vaktherapie ingezet kan worden bij mensen met LVB op het best mogelijke moment (bijvoorbeeld vóór een dreigende crisissituatie) en in de best mogelijke omgeving (zoals thuis, op het werk of op een dagbehandelingslocatie). Dit alles in de context van FACT-LVB-teams..