Expeditie Agrarisch Bedrijfsovername Living Lab Noord Nederland

Een duurzame bedrijfsovername van een agrarisch familiebedrijf vraagt veel van de overdrager en overnemer. In het regeerakkoord “Vertrouwen in de toekomst” is afgesproken dat jonge boeren worden ondersteund bij de bedrijfsovername. Dit project zal daaraan bijdragen door het tot stand komen van een Kenniscentrum Bedrijfsovername. Hier kunnen bedrijfsoverdragers en overnemers hun zoektraject starten naar voor hun relevante informatie en begeleidingstrajecten.
De onderzoeksvraag van het project Expeditie Agrarische bedrijfsovername Living lab Noord-Nederland luidt dan ook: Hoe kan de bestaande infrastructuur voor ondersteuning van duurzame bedrijfsovername worden verbeterd en uitgebreid?
Het onderzoek dat loopt van april 2020 tot april 2022 zal starten met een inventarisatie van bestaande ondersteuningstrajecten gericht op een duurzame bedrijfsovername in de Agrarische sector. Daaropvolgend zal onderzocht worden hoe ondersteuningstrajecten verbeterd en in de praktijk toegankelijker gemaakt kunnen worden voor de doelgroep. Afsluitend zullen de resultaten interactief worden weergegeven in een fictieve landschapskaart waarin bedrijfsovernemer, -overdrager en hun familieleden hun weg vinden langs relevante themagebieden.
Deze landschapskaart zal specifiek in Living Lab Noord-Nederland verder worden uitgewerkt tot een prototype ‘Serious game’. Daarmee doen gebruikers in een veilige omgeving ervaringen op die relevant zijn voor het doorlopen van het bedrijfsovernameproces. Ze verkennen de route om tot een duurzame bedrijfsovername te komen in de werkelijke situatie.
Dit onderzoek zal vanuit een samenwerking van hogescholen (VHL, Windesheim, NHL Stenden, Aeres) en MBO worden gedaan bij agrarisch ondernemers (toekomstig ondernemers, zij die in verschillende fases van de bedrijfsovername zitten en bij ondernemers die dit achter de rug hebben), hun families en de adviespraktijk.
Door de vorm, Living Lab, zullen resultaten uit het project direct hun doorwerking in de praktijk vinden en zal het project bijdragen aan het versterken van het netwerk (onderwijs, ondernemers en adviespraktijk).

Eindrapportage

Een duurzame bedrijfsovername van een agrarisch familiebedrijf vraagt veel van de overdrager, de overnemer en de familie. De centrale onderzoeksvraag luidde daarom: Hoe kan de bestaande infrastructuur voor ondersteuning van duurzame bedrijfsovername in de agrarische sector worden verbeterd en uitgebreid? Dit onderzoek liep van april 2020 tot augustus 2022 en werd gezamenlijk uitgevoerd door hogescholen (VHL, Windesheim, NHL Stenden, Aeres), mbo’s, agrarische ondernemers, hun families en de adviespraktijk. Het onderzoek startte met een inventarisatie van bestaande ondersteuningstrajecten. Samen met drie parallelle projecten bedrijfsovername leidde dit tot een model met 9 aandachtpunten, verdeeld over harde punten, zachte punten en persoonlijkheid & ondernemerschap. De onderliggende lagen van het model beschrijven de rollen, fasen, cultuur, regio en sector. Dit model stond aan de basis van drie andere producten. Het tweede product is een digitaal leerboek (wiki pagina) met achtergrondinformatie over families, bedrijven, teaching cases en tools. Het derde product is een makkelijk toegankelijke expeditiegids. Het zorgt voor een stuk bewustwording en er worden handvatten geboden om het familiegesprek aan te gaan, al dan niet met een coach. Deze expeditie kaart is verder uitgewerkt tot een analoog ‘Serious game’, het bordspel “Om Tafel’. De spelers (families o.l.v. agrocoaches; studenten o.l.v. docenten) krijgen een rol toebedeeld
(opvolger, overdrager, niet-opvolgende zoon, partner, enz.) en gaan middels dilemma's die spelen tijdens bedrijfsovername het gesprek aan met de andere spelers. Het spel maakt bedrijfsovername bespreekbaar op een leuke manier, en haalt met levensechte dilemma's gevoelige discussies naar boven. Betrokkenen
(studenten, docenten, ondernemers en adviespraktijk) waren onder de indruk van effect van het bordspel om dilemma’s bespreekbaar te maken. Het doel van het project was aanvankelijk om een serious game te ontwikkelen voor het onderwijs. Tijdens de ontwikkeling bleek het spel ook goed toepasbaar te zijn in de praktijk. Het wordt daarom in de onderwijs en adviespraktijk ingezet.