Expeditie Agrarische bedrijfsovername – Living Lab Zuid

Een duurzame bedrijfsovername van een agrarisch familiebedrijf vraagt veel van de overdragers en overnemers. In het regeerakkoord “Vertrouwen in de toekomst” is afgesproken dat jonge boeren worden ondersteund bij de bedrijfsovername. Dit onderzoek zal bijdragen aan het tot stand komen van een “Kenniscentrum Bedrijfsovername”. Hier kunnen bedrijfsoverdragers en overnemers hun zoektraject starten naar voor hun relevante informatie en scholingstrajecten.
De probleemstelling luidt dan ook:
Hoe kan de bestaande infrastructuur voor ondersteuning van duurzame bedrijfsovername worden verbeterd?
Het onderzoek dat loopt van 1 mei 2020 tot 30 april 2022 zal starten met een Inventarisatie en beoordeling bestaande opleidingstrajecten gericht op versterken van agrarisch ondernemerschap. In de tweede fase zullen de aangeboden trajecten worden gekwalificeerd en zal worden gekeken welke relevante aanvulling noodzakelijk is. Daarna zal worden onderzocht hoe een manco ingevuld kan worden en zo mogelijk wordt er ervaring opgedaan met nieuwe leerarrangementen.
Dit onderzoek zal worden gedaan bij agrarische ondernemers (toekomstige ondernemers, zij die in verschillende fases van de bedrijfsovername zitten en bij ondernemers die dit achter de rug hebben) en bij de onderwijs- en de adviespraktijk.
Er wordt naar gestreefd om het eindresultaat te verbeelden in fictieve landkaarten, waarop de ondernemer zijn of haar expeditie bedrijfsovername kan starten of onderzoeken waar men is. Het idee is om deze landkaarten uit meerder lagen te laten bestaan waarop elke laag een specifiek antwoord of ontwikkelrichting aangeeft.
Door de vorm, het Living Lab, zal het bijdragen aan het versterken van het netwerk (onderwijs, ondernemers en adviespraktijk).
De expeditiekaart zal een bruikbaar hulpmiddel worden om de “learning awareness” van jonge ondernemers op een aantrekkelijke en inzichtelijke manier te bewerkstelligen en is direct toepasbaar in het onderwijs.
De eindproducten dragen bij aan een goede inhoudelijke start van een nog te vormen Kenniscentrum Bedrijfsovername.

Eindrapportage

Een duurzame bedrijfsovername van een agrarische familiebedrijf vraagt veel van de betrokkenen. De
centrale onderzoeksvraag binnen dit project luidde daarom: Hoe kan de bestaande infrastructuur voor
ondersteuning van een duurzame bedrijfsovername verbeterd worden? Zes verschillende Living Labs
hebben in de periode van april 2020 tot oktober 2022 hiernaar onderzoek uitgevoerd. Uit
literatuuronderzoek en interviews met diverse actoren in het werkveld blijkt de complexiteit van de
bedrijfsovername. De complexiteit zit zowel in het aantal vraagstukken alsook het grote aantal betrokkenen
met verschillende perspectieven tijdens het overnameproces van een agrarisch familiebedrijf. Op basis
hiervan is gezamenlijk door de vier betrokken Living Labs een Whitepaper opgesteld, waarin een model met
meerdere lagen is ontwikkeld waarin de relevante aandachtspunten, de verschillende rollen alsook de fasen,
cultuur, regio en sector zijn beschreven. Gedurende het project heeft de nadruk gelegen op de zachte
elementen, persoonlijkheid en ondernemerschap.
Vanuit Living Lab Zuid hebben vervolgonderzoeken plaatsgevonden gericht op de uitdagingen van
verschillende betrokkenen bij de bedrijfsovername. Hierbij is gekeken naar het ontwikkeltraject van
ondernemers na afronding van hun opleiding,, de rolwisseling van ouder-kind naar senior en junior
ondernemer en naar de partner van de agrarisch ondernemer. In een tweede ronde hebben
vervolgonderzoeken plaatsgevonden met de focus op het loslaten door de uittredende ondernemer, de rol
van moeder in het bedrijfsovernameproces en toetredende bedrijfsovernemers van buiten de agrarische
sector. Goede communicatie en het op tijd bewustzijn van mogelijke uitdagingen zijn enkele globale
uitkomsten.
In het ondernemerschapsonderwijs zijn aspecten blijvend meer verankerd. In thema bijeenkomsten met
zowel MBO als HBO studenten is ingegaan op uitdagingen vanuit de maatschappij voor de boer van
toekomst en of degene geschikt is voor het ondernemen.
Het project is afgerond in een gemeenschappelijk eindevent “Expeditie bedrijfsopvolging” te Kamerik. In
carrousel bijeenkomsten zijn verschillende producten van de zes verschillende living labs gepresenteerd.