Kansen in spel

Dossier	2014-01-37P
Status	Afgerond
Startdatum	1 november 2014
Einddatum	1 mei 2017
Regeling	RAAK-publiek
Thema's	Onderwijs Geen

Aanleiding:
Jonge kinderen ontwikkelen zich al spelenderwijs. Maar pedagogisch medewerkers en kleuterleerkrachten zien dat spel in hun praktijk verloren dreigt te gaan door een programmatische aanpak van het taalonderwijs. Deze professionals pleiten voor behoud en versterking van spel, omdat het voor jonge kinderen de geëigende manier van leren is. Tegelijk zoeken ze naar kansen om binnen het spel aan taaldoelen te werken. Hoe kunnen ze taal- en speldoelen combineren? Het verbeteren van de kwaliteit van de interacties tussen professional en kind tijdens doen-alsofspel lijkt kansrijk, omdat daar immers taal als communicatiemiddel ingezet kan worden. Het ontbreekt professionals echter aan gefundeerde handvatten om tegelijkertijd aan de twee domeinen van taal- en spelontwikkeling te kunnen werken.
Doelstelling
Dit project verbindt de twee onderzoeksterreinen 'spel' en 'taal'. De onderzoekers kijken hoe professionals hun eigen begeleidingsrol tijdens spel kunnen inzetten om tegelijk de kwaliteit van spel- en taalontwikkeling te stimuleren.
De twee centrale onderzoeksvragen zijn:

1. Op welke manier kan de interactie tussen professional en kinderen binnen verschillende spelbegeleidingsrollen bij doen-alsofspel zowel de taal- als de spelontwikkeling stimuleren, in heterogene kindercentra en kleutergroepen?
2. Op welke manieren kunnen professionals deze nieuwe begeleidingsvormen in hun praktijk realiseren?

De onderzoekers ontwikkelen een prototype door middel van ontwerponderzoek met professionele leerwerkgemeenschappen. Dit prototype levert de ontbrekende handvatten voor professionals in de praktijk. Het onderzoek levert de tot nu toe ontbrekende kennis op voor vernieuwing van opleidingscurricula van de hogescholen.
Beoogde resultaten De concrete resultaten van dit project zijn o.a. een prototype 'taal en spel' en videomateriaal van good practices.
Het prototype 'taal en spel' komt op een openbare website beschikbaar.
Het project wordt afgesloten met een eindconferentie met onder meer workshops, voor een brede groep belangstellenden die met educatie in kindercentra en kleutergroepen te maken hebben.
Het beroepenveld kan kennis nemen van de nieuwe kennis tijdens tijdens landelijke en internationale congressen en via publicaties in vaktijdschriften en op websites.

Eindrapportage

De voortgang van het eerste projectjaar is te lezen in de voortgangsrapportage.
Het project in onderverdeeld in verschillende fasen. Deze zullen hier kort worden toegelicht
Fase 1 en opbrengsten fase 1:
• Ontwerpprincipes per ronde.
• Ontwerp 1, Ontwerp 2 en Prototype ‘taal en spel’: deze omvatten steeds verder uitgewerkte handreikingen voor professionals.
• Professionals hebben eigen vaardigheden opgebouwd.
Deze opbrengsten zijn behaald en zijn deels beschreven in de voortgangsrapportage.

Fase 2
In deze fase lag de nadruk meer op het uitproberen van het prototype en de casestudies. Na de filmrondes (januari 2016-februari 2016) zijn student assistenten alle filmfragmenten in het programma CLAN gaan transcriberen. De onderzoekers hebben codeboeken gemaakt die gebaseerd zijn op de tien kernelementen, uitgewerkt in dimensies voor professionals en kinderen.
Dimensies Professionals: Gerichtheid van de professional, Non-verbale of verbale bijdrage aan het gesprek, Spelbegeleidingsrol, Ruimte scheppen voor taalinbreng, Prikkelen, verbazing of niet, Stimuleren van complexe denktaal, Probleem inbrengen, Verrijken van spel, Kinderen op elkaar betrekken
Dimensie kinderen: Welbevinden, Betrokkenheid, Spelniveau, Niveau van samenspel, Verbaliteit van de bijdrage,. Beurtinitiatief in het gesprek, Onderwerpsinitiatief in het gesprek, Omvang van de inbreng in het gesprek, Taaldenkniveau, Niveau van verbeelding.

Het ontwerpen van de codeboeken nam meer tijd in beslag dan we hadden gepland. We hadden veel tijd nodig om de interne betrouwbaarheid voor elkaar te krijgen. Het coderen van de getranscribeerde filmfragmenten had ook meer tijd nodig. Ook hier was de interne betrouwbaarheid tijdrovender dan gepland. In deze fase zijn de externen Lotte Henrichs, Melissa Be ingehuurd, zij hebben naast de onderzoeksgroep, meegewerkt aan het maken van de codeboeken en de coderingen van de transcripten.

Opbrengsten fase 2:
• casebeschrijvingen die inzicht geven in de relatie tussen interactie, begeleidingsrollen en taal- en spelontwikkeling;
• videomateriaal van good practices t.b.v. overdraagbaar maken van Prototype ‘taal en spel’ in fase 3;
• aanwijzingen voor laatste bijstellingen van Prototype ‘taal en spel’ in fase 3: op grond van intensieve ervaringen van de professionals.
Er is voor gekozen de casebeschrijvingen nog uit te stellen. Gezien alle vertragingen heeft fase 3 voorrang.


Opbrengsten fase 3:
• laatste set ontwerpprincipes, ter bijstelling van het prototype, de handreikingen en de videovoorbeelden.
• definitief prototype ‘taal en spel’.
De concrete resultaten van dit project zijn o.a. een prototype 'taal en spel' en videomateriaal van good practices. Deze zijn voor het beroepenveld te vinden op www.taal-in-spel. De website zal aangevuld worden met relevante artikelen.
Het project is op 5 april 2017 afgesloten met een eindconferentie met een plenaire lezing en twee workshops. Bezoekers konden zich inschrijven voor een workshop over de praktijk of over het onderzoek. In de praktijkworkshops hebben drie professionals een actieve rol gehad. De eindconferentie is door meer dan 100 belangstellenden bezocht. Zij hadden op verschillende manieren te maken met educatie in kindercentra en kleutergroepen. Onder hen was ook een grote groep pabo- en roc-studenten. Het beroepenveld heeft kennis kunnen nemen van de nieuwe kennis tijdens landelijke- en internationale congressen.

Publicatie: Damhuis, R. E. van der Zalm en A. Boland. (2016) Taaldenkgesprekken tijdens spel. HJK (44) 4, pp.17-19.