KennisNetwerk Ouderen en Preventie (KNOP)

Aanleiding:
Blijven bewegen is voor ouderen van belang om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te kunnen functioneren en te kunnen blijven participeren in de samenleving. Uit onderzoek blijkt echter dat slechts de helft van de 65-plussers voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Doelgerichte interventies op maat zijn nodig om hen aan het bewegen te houden.
Fysiotherapeuten en oefentherapeuten Mensendieck en Cesar willen met een nieuw preventie-aanbod adequaat anticiperen op de beginnende fysieke functioneringsproblemen van ouderen. Maar preventie is een ander en nieuwer kennisdomein dan zorg en vraagt om andere en nieuwe kennis en vaardigheden van de professionals. Het implementeren van innovaties in de zorg- of preventiemarkt blijkt in de praktijk bovendien niet gemakkelijk.
Doelstelling
Het hoofddoel van dit RAAK-project is om in nauwe samenwerking met ouderen de basis te verstevigen voor het duurzaam implementeren van preventieve beweegprogramma's voor ouderen door fysio- en oefentherapeuten.
In het project wordt voortgebouwd op de Functionele Training Ouderen (FTO), een state-of-the-art preventief beweegprogramma dat op korte termijn effectief gebleken is in een onderzoeksomgeving, maar nog niet breed is geïmplementeerd. In zogenoemde KennisNetwerk Ouderen en Preventie (KNOP)-teams geven professionals en de beoogde eindgebruikers (ouderen 70+) samen vorm aan de implementatie van FTO en aan het realiseren van het gelieerde onderzoek.
Beoogde resultaten De concrete resultaten van dit project zijn onder andere:
" een handleiding van een preventief beweegprogramma;
" best practices voor implementatie van preventieve beweegprogramma's in verschillende praktijksituaties;
" een minor over het onderwerp;
" casussen in CGO- en PGO-onderwijs over preventief bewegen bij 70+-ouderen;
" meerdere publicaties.
Om een goed netwerk te bouwen streeft het consortium ernaar ten minste 300 therapeuten te bereiken van wie ten minste 50 FTO geïmplementeerd hebben en de overige bereid zijn tot implementeren.
Aanleiding:
Blijven bewegen is voor ouderen van belang om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te kunnen functioneren en te kunnen blijven participeren in de samenleving. Uit onderzoek blijkt echter dat slechts de helft van de 65-plussers voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Doelgerichte interventies op maat zijn nodig om hen aan het bewegen te houden.
Fysiotherapeuten en oefentherapeuten Mensendieck en Cesar willen met een nieuw preventie-aanbod adequaat anticiperen op de beginnende fysieke functioneringsproblemen van ouderen. Maar preventie is een ander en nieuwer kennisdomein dan zorg en vraagt om andere en nieuwe kennis en vaardigheden van de professionals. Het implementeren van innovaties in de zorg- of preventiemarkt blijkt in de praktijk bovendien niet gemakkelijk.
Doelstelling
Het hoofddoel van dit RAAK-project is om in nauwe samenwerking met ouderen de basis te verstevigen voor het duurzaam implementeren van preventieve beweegprogramma's voor ouderen door fysio- en oefentherapeuten.
In het project wordt voortgebouwd op de Functionele Training Ouderen (FTO), een state-of-the-art preventief beweegprogramma dat op korte termijn effectief gebleken is in een onderzoeksomgeving, maar nog niet breed is geïmplementeerd. In zogenoemde KennisNetwerk Ouderen en Preventie (KNOP)-teams geven professionals en de beoogde eindgebruikers (ouderen 70+) samen vorm aan de implementatie van FTO en aan het realiseren van het gelieerde onderzoek.
Beoogde resultaten De concrete resultaten van dit project zijn onder andere:
" een handleiding van een preventief beweegprogramma;
" best practices voor implementatie van preventieve beweegprogramma's in verschillende praktijksituaties;
" een minor over het onderwerp;
" casussen in CGO- en PGO-onderwijs over preventief bewegen bij 70+-ouderen;
" meerdere publicaties.
Om een goed netwerk te bouwen streeft het consortium ernaar ten minste 300 therapeuten te bereiken van wie ten minste 50 FTO geïmplementeerd hebben en de overige bereid zijn tot implementeren.

Eindrapportage

Het lectoraat Eigen Regie van Hogeschool Leiden en het lectoraat Healthy Lifestyle, Ageing and Healthcare van Hanze Hogeschool Groningen werken samen aan het project 'KennisNetwerk ouderen en Preventie' (KNOP). KNOP is een innovatieve aanpak om samen met de doelgroep (ouderen) preventieve beweegprogramma’s voor oudere burgers door eerstelijns fysiotherapeuten en oefentherapeuten te implementeren.

KennisNetwerk Ouderen en Preventie (KNOP) project in het kort:

 Transitie van ‘zorgverlener’ naar ‘preventie ondernemer’;
 Innovatieve implementatieaanpak van een preventief beweegprogramma,
gericht op het op maat maken voor de lokale situatie samen met de doelgroep (ouderen);
 Co-creatie: ontwikkelen samen met alle betrokkenen (oudere burgers, fysio-/oefentherapiepraktijken en
Studenten en docenten fysiotherapie);
 “Slow innovation”: stap voor stap met tussenevaluaties bijsturen, ‘uitproberen’;
 Hetzelfde project in verschillende lokale situaties uitvoeren;
 Studenten adviseren de fysio-/oefentherapiepraktijken over een wervingsstrategie en businesscase en
evalueren het effect van het beweegprogramma;
 ‘Lessons learned’: het bundelen en delen van lokale implementatie oplossingen en producten.

Aanleiding
Voldoende beweging is een belangrijke voorwaarde om als oudere burger zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Slechts 50% van de 65-plussers voldoet aan de Nederlandse norm gezond bewegen. Preventieve beweegprogramma’s, zoals ‘Functioneel trainen ouderen (FTO)’, zijn effectief gebleken voor het verbeteren van het dagelijks functioneren van ouderen, maar er wordt nog weinig gebruik gemaakt van deze preventieve beweegprogramma’s. De implementatie stagneert.

Hoe zorg je er nu voor dat de doelgroep ‘70+ met beginnende fysieke functioneringsproblemen’ (oudere burger) zich aangesproken voelt door een preventief programma, zoals FTO? En hoe kun je als fysio-/oefentherapeut optimaal ondernemen binnen dit preventieve domein?

Doel van KNOP
In co-creatie met oudere burgers, fysio-/oefentherapeuten, studenten en docenten fysiotherapie (KNOP team) is onderzocht hoe FTO in de lokale fysio-/ oefentherapiepraktijk geïmplementeerd kan worden. Om te bestuderen of FTO na lokale implementatie effectief blijft is het effect van de proefimplementatie van het FTO op dagelijks functioneren, actieradius rondom huis, participatie en zelfmanagement geëvalueerd.

Aanpak van KNOP
In een tweejarig implementatie project hebben in 19 KNOP-teams, 111 studenten, 30 ouderen, 27 fysio-/oefentherapie praktijken en 10 docenten aan KNOP deelgenomen. Zij hebben in verschillende lokale praktijken dezelfde onderzoeksvragen beantwoord. Na het eerste jaar is het onderzoek herhaald in een bredere regio met inachtneming van de lessons learned.

Opbrengst KNOP

Co-creatie was compleet nieuw voor iedereen maar is breed omarmd en als zinvol ervaren.
 Vier niveaus: in de stuurgroep, tussen de KNOP teams, binnen een KNOP team en in de uitvoering van FTO tussen de therapeuten en oudere burgers onderling;
 Tot het hoogste niveau ‘meebeslissen’ wat leidde tot werving strategieën en aanpassingen van het FTO op maat van de doelgroep;
 Succesfactoren zijn volledig informeren van alle partijen, gebruikmaken van verschillende werkvormen, het stellen van de juiste vragen en het acteren op de antwoorden;
 Co-creatie vaardigheden en goede voorbereiding van alle partijen zijn belangrijk.

Duurzame implementatie is een uitdaging, maar lukt wel:
 FTO op maat maken en aanbieden voelt vertrouwd en lukt goed;
 In het proactief werven van deelnemers en het organiseren van een positieve business case voelen professionals zich minder bekwaam;
 Business case ontwerpen is nieuw en heeft geleid tot meer creatieve kijk op de mogelijkheden voor duurzame implementatie;
 Werving kost nog veel inspanning maar is wel geslaagd! Een persoonlijke benadering door iemand met wie de oudere een band heeft en adverteren in een lokale krant blijken het meest effectief voor het bereiken van de oudere burger.

Een succesvolle proefimplementatie van het FTO:
 146 oudere burgers namen deel aan FTO en de evaluaties (gemiddelde leeftijd 77.5 jaar);
 Dit waren voornamelijk vrouwen (71%), mensen zonder hulpmiddel (59%) en mensen met een chronische aandoening (61%); Op maat gemaakt FTO geeft verbetering op dagelijks functioneren en participatie in situaties waarin bewegen een rol speelt. Het FTO was niet effectief voor het verbeteren van zelfmanagement en participatie aangaande therapietrouw, omgaan met geld, tijdsbesteding, betaald werk, onderwijs en sociale contacten.

Conclusie:
Met een goede voorbereiding en training van alle betrokkenen is co-creatie succesvol en geeft het energie. Voor optimale werving voor een beweegprogramma lijkt een persoonlijke component in de benadering gewenst. Het bereiken van de doelgroepen mannen en mensen zonder een chronische aandoening is een aandachtspunt. Werving en businesscase binnen het preventief domein blijven een uitdaging: training van dergelijke vaardigheden vraagt in de toekomst om meer training en begeleiding. Een beweegprogramma dat in samenwerking met de betrokkenen is aangepast op de lokale situatie lijkt effectief voor het verbeteren van het dagelijks functioneren en bewegen van ouderen.