Let's talk energy!

Aanleiding De nationale overheid wil voldoen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van 2020. Dit streven botst echter regelmatig met de wensen van lokale overheden en burgers. Communicatieadviseurs van de overheid stuiten steeds vaker op lokale weerstanden tegen projecten als ondergrondse CO2-opslag, windmolenparken of de komst van biovergisters.
Communicatieadviseurs vinden het lastig om zelfstandig wetenschappelijke inzichten uit de communicatiewetenschappen toepasbaar te maken voor deze weerbarstige praktijk. Zij hebben behoefte aan kennis en tools om goed communicatief te kunnen handelen.
Doelstelling
De vraag die in dit project centraal staat is: Hoe kan bij lokale energietransities effectief vorm worden gegeven aan communicatie?
Het project Let's Talk Energy sluit aan bij een ontwikkeling om de alledaagse gesprekken tussen mensen te zien als bron van analyse en mogelijk ook als bron voor verandering. Nieuwe nieuwe wetenschappelijke inzichten over communiceren via sociale media combineren we met kennis die is opgedaan door onderzochte cases en best practices.
De consortiumpartners van het project werken samen om een energiecommunicatie-instrument (InterAct) te ontwikkelen, dat aanzet tot doeltreffende communicatie over lokale energieprojecten. Met de nieuwe kennis kan de communicatieadviseur analyses maken en reageren op zorgen van burgers bij lokale energietransities.
Beoogde resultaten De te verwachten resultaten van het project zijn:
" een energiecommunicatie toolkit (InterAct) inclusief een praktische handleiding en eindrapport;
" effectieve digitale producten en infographics;
" masterclasses energiecommunicatie;
" cahier met best practices.
Ter afsluiting van het onderzoeksprogramma wordt een landelijke conferentie Let's Talk Energy georganiseerd waarbij de onderzoeksresultaten en opgeleverde producten worden gepresenteerd.

Eindrapportage

Let’s Talk Energy is een tweejarig onderzoeksproject van de Hogeschool Utrecht en de Hanzehogeschool. Het project had als doel inzicht te verkrijgen in de manier waarop burgers lokale energietoepassingen bespreken, zodat effectiever kan worden vormgegeven aan de communicatie rond energieprojecten. Hiertoe is onderzoek verricht naar drie Noordelijke energietransitie-cases: 1) de biovergister in Hoogkerk, 2) de gaswinning op Terschelling en 3) windpark Drentse Monden Oostermoer. Bij alle cases was sprake van weerstand onder de (lokale) bevolking en steeds werd maatschappelijke commotie veroorzaakt. Om een goed beeld van de cases te krijgen, zijn netwerkanalyses, longitudinale cases en desk research verricht. De resultaten hiervan zijn als uitgangspunt genomen voor de discoursanalyses. Bij discoursanalyse wordt gekeken naar taal: hoe draagt taalgebruik op sociale media bij aan het gesprek over energietransitie? Op welke manier uiten burgers door middel van taal bijvoorbeeld weerstand? En wat is daarvan het effect?

Bij discoursanalyse vormt de identificatie van patronen het uitgangspunt. Hieronder een overzicht van de gevonden patronen per casus:

Casus: biovergister in Hoogkerk
1. Urgentie creëren voor de problematiek rond de biovergister (omwonenden).
2. Het optreden van de Suiker Unie ondermijnen (omwonenden).
3. Een professionele identiteit toe-eigenen (Suiker Unie).

Casus: gaswinning op Terschelling
1. Weerstand tegen de gaswinning op Terschelling legitimeren.
2. In twijfel trekken van de handelswijze van de autoriteiten.
3. Constructie van Tulip Oil als transparante organisatie (Tulip Oil).
4. Onzekerheid van de realisatie van de plannen benadrukken (Tulip Oil).
5. De geloofwaardigheid van Tulip Oil ondermijnen.
Casus: windpark Drentse Monden Oostermoer
1. Presenteren van windmolens als aantasting van de leefomgeving en het landschap.
2. Presenteren van zonne-energie als beter alternatief voor de windmolens.
3. Het in twijfel trekken van de handelswijze van autoriteiten.
Deze dominante patronen geven inzicht in ‘gesprekszorgen’. Het gaat hierbij om een worsteling waarvoor in het gesprek een uitweg moet worden gezocht. Er staat voor de spreker bijvoorbeeld iets op het spel, zoals zijn oprechtheid of objectiviteit. Inzicht in gesprekszorgen kan waardevol zijn voor communicatieadviseurs. Door te kijken hoe mensen in gesprekken bepaalde valkuilen omzeilen, wordt zichtbaar welke gevoeligheden er leven. Dit biedt de mogelijkheid om met deze gevoeligheden rekening te houden.
De volgende gesprekszorgen zijn uit de gesprekken geïdentificeerd:

- Ten onrechte klagen/zeuren
In alle casussen die onderzocht zijn komen de burgers op verschillende manieren tegemoet aan de mogelijke beschuldiging van zeuren/ten onrechte klagen. Dit doen zij onder andere door te laten zien dat er echt iets aan de hand is: dat het (bijvoorbeeld de komst van windmolens) een serieus probleem betreft.

- Egoïsme
Een andere aanspreking is ‘egoïsme’. Burgers komen hieraan tegemoet door te laten zien niet tegen duurzame energie te zijn (bijv. door niet expliciet zeggen hiertegen te zijn of laten zien mee te denken over alternatieve energieopwekking)
- Geloofwaardigheid als spreker
Sprekers laten zien dat hun claims ergens op gebaseerd zijn. Ook presenteren sprekers zich als expert, waarmee hun geloofwaardigheid als spreker wordt vergroot.
Training Discours Analytische Bril Energie
De inzichten uit de analyses zijn vertaald naar een training die communicatieprofessionals en beleidsmakers in staat moet stellen effectiever te communiceren over lokale energietoepassingen, door beter aan te sluiten bij het gesprek dat in de samenleving wordt gevoerd.