Met kleine stapjes maar wel vooruit

Naar schatting circa 250.000 jongeren en jongvolwassenen in Nederland met een licht verstandelijke beperking (12-30 jaar, IQ 50-85) denken en leven anders dan Nederlanders met een gemiddelde intelligentie. In een samenleving waarin concreet maken of verbouwen nauwelijks meer voorkomt, maar gericht is op diensten zijn ze in het nadeel. Ze hebben vaker een historie van falen op veel levensdomeinen en hebben in een steeds ingewikkelder wordende samenleving vaak hun leven lang zorg en begeleiding nodig. De huidige methodieken die door de hulpverlening worden gebruikt zijn volgens de beroepspraktijk ontoereikend. Ook HBO instellingen weten vooralsnog onvoldoende hoe zij studenten kunnen opleiden en voorbereiden om te werken met deze doelgroep. Hulpverleners en leerkrachten die deze jongeren en jongvolwassenen begeleiden en behandelen in de zorg en het onderwijs worden mede daarom vaak geconfronteerd met zeer ernstige agressie en crimineel gedrag. Dit leidt binnen instellingen en scholen vaak tot veel inzet van middelen en maatregelen en soms verwijdering van jongeren en cliënten. Deze aanvraag is erop gericht een nieuwe evidence-based vorm van begeleiding en behandeling voor jeugdigen en jong-volwassenen met een LVB in instellingen en binnen het speciaal onderwijs te ontwikkelen. Deze methodiek is gericht op het voorkomen van overschatten en overvragen en het verminderen agressie en crimineel gedrag, teneinde de ontwikkeling van levensvaardigheden en toekomstige integratie en participatie in de samenleving te verbeteren.
Met drie hogescholen, twee universiteiten, beide Landelijke Kenniscentra LVB- en de Borg en met inzet van een groot aantal professionals, cliënten uit drie instellingen en scholen voor voortgezet speciaal onderwijs, alsmede drie HBO-instellingen willen we met dit onderzoek, dat voortborduurt op voortschrijdend inzicht van vijf succesvolle Raak Publiek-projecten, een volgende stap zetten. Die stap moet ook in de toekomst alle Nederlandse kenniscentra, scholen en instellingen die zorg dragen voor kinderen en jongvolwassenen met LVB en het HBO met elkaar verbinden.

Eindrapportage

In dit project werd gezocht naar nieuwe evidence based begeleidingswijzen voor cliënten met een licht verstandelijke beperking (LVB). Door middel van 5 projecten werd onderzocht welke begeleidingsbehoeften kinderen met een licht verstandelijke beperking in de residentiële zorg hebben.

Als eerste werden levensgeschiedenissen van 13 jonge mannen en 3 jonge vrouwen via interviews met hen en met familie en begeleiders opgetekend. Dit heeft geresulteerd in een boek voor het Hoger Onderwijs (Kaal.H & De Jong, JD (2018). Kom me horen. Brave New Books). De jongeren hadden allemaal veel negatieve jeugdervaringen maar ook veel negatieve ervaringen met hulpverlening gehad en werden op den duur ‘hulpweigeraars’. De mate van verbondenheid, het gevoel van oprechte betrokkenheid en duidelijke, doelgerichte en daadkrachtige communicatie, en resultaatgericht werken waren belangrijke elementen in die werkrelatie. Een realistisch positief toekomstperspectief tot stand brengen was daarnaast een belangrijke werkzame factor.

Deze uitkomsten sloten nauw aan op deelproject 2: ‘wat werkt in de begeleiding’.
Naar aanleiding van interviews en leefklimaatonderzoek in vier instellingen onder bijna achthonderd cliënten kwam naar voren dat de begeleidingsbehoefte vooral bestond uit de drie factoren van de Zelfdeterminatietheorie van Ryan & Deci (2017): verbondenheid, competentie en autonomie. Deze resultaten werden verwerkt in een wetenschappelijk artikel en daarnaast werden over dit thema in vaktijdschriften 5 publicaties verzorgd (zie literatuurlijst).