Omgaan met controversiële onderwerpen in de klas

Onderwijs in een grote stad als Amsterdam brengt een aantal specifieke aandachtspunten met zich mee. De meest uitdagende momenten voor docenten zijn voorziene of onvoorziene situaties waarbij controversiële onderwerpen aan de orde komen zoals Zwarte Piet of terrorisme. Scholen hebben de belangrijke maar ingewikkelde opdracht om dit soort onderwerpen op een verantwoorde manier te behandelen in de les en daarmee een bijdrage te leveren aan het burgerschap van hun leerlingen. Met name docenten in het voortgezet onderwijs en mbo die werken met een diverse leerlingpopulatie weten vaak niet goed hoe zij deze thema’s op een gestructureerde en effectieve manier kunnen behandelen en hoe zij om moeten gaan met extreme standpunten en heftige reacties van leerlingen.

Er is nog weinig kennis over hoe docenten het beste om kunnen gaan met controversiële onderwerpen in de klas en hoe zij daar het beste bij ondersteund kunnen worden. Dit project heeft als doel pedagogisch-didactische strategieën te ontwikkelen die docenten kunnen inzetten om controversiële onderwerpen op een gestructureerde wijze in de les te behandelen en daarnaast concreet materiaal te ontwikkelen dat docenten kunnen gebruiken bij het lesgeven over deze onderwerpen. Docenten, lerarenopleiders en onderzoekers gaan gezamenlijk strategieën en materialen ontwikkelen, uitvoeren, evalueren en aanpassen. Vervolgens wordt de effectiviteit van de ontwikkelde strategieën en materialen wetenschappelijk onderzocht tijdens een intervisietraject waarin docenten onder begeleiding gaan werken met de ontworpen strategieën en materialen.
Het onderzoek levert wetenschappelijke geëvalueerde pedagogisch-didactische strategieën en ondersteunende materialen op die docenten beter in staat moeten stellen om controversiële onderwerpen in de klas te behandelen en lerarenopleiders kunnen helpen hun studenten op deze zaken voor te bereiden.

Eindrapportage

Leraren vinden het veelal ingewikkeld om controversiële onderwerpen in de les te behandelen. In dit onderzoeksproject hebben we samen met leraren materialen ontwikkeld om op een gedegen manier controversiële onderwerpen in de les te bespreken en daarbij bij te dragen aan het burgerschap van leerlingen.
Op basis van wetenschappelijke literatuur en praktijkkennis van leraren zijn criteria ontwikkeld waar lessen over controversiële onderwerpen aan moeten voldoen (argumenten geven, reageren op elkaar, meerdere perspectieven, veilig en open klasklimaat) en bijbehorende docentrollen (veilig klimaat, open klimaat/facilitator, bieden inhoudelijk kader, stimulering morele waarden). Aan de hand van deze criteria zijn materialen en strategieën ontwikkeld die leraren kunnen gebruiken (in een gesprekssjabloon). Daarnaast is een intervisietraject ontwikkeld waarbinnen leraren leren over deze criteria en ze leren toepassen. Ons onderzoek heeft laten zien dat er een positieve relatie tussen deelname aan het intervisietraject en het vertrouwen van leraren in het eigen kunnen (self-efficacy) om controversiële onderwerpen in de les te kunnen behandelen. Dat is een belangrijk resultaat omdat een er een samenhang is tussen self-efficacy en de regelmaat waarmee leraren dit soort onderwerpen behandelen.
Het gesprekssjabloon is gratis te downloaden via www.hva.nl/urban-education