“Samen financieren, samen ondernemen?” Eigendom en besluitvorming in het MKB familiebedrijf

In dit project verricht het lectoraat Familiebedrijven van Hogeschool Windesheim samen met de Hogeschool Utrecht, Hogeschool van Amsterdam, CUMELA, de Jong & Laan en MKB familiebedrijven praktijkgericht onderzoek naar financiering en besluitvorming bij MKB familiebedrijven.
Nu banken vanwege de economische crisis terughoudender zijn geworden in kredietverlening en hun financieringseisen hebben verzwaard, zijn meer bedrijven aangewezen op eigen middelen en familiekapitaal. Vormen van zelf-financiering worden steeds belangrijker om groei en continuïteit van MKB familiebedrijven te waarborgen.

Met name bij de overdracht van kapitaalintensieve MKB familiebedrijven worden complexe financieringsconstructies bedacht om de overname mogelijk te maken. Vaak wordt hierbij onvoldoende nagedacht over het onderscheid tussen de verschillende rollen die familieleden kunnen hebben als ze met hun vermogen in het bedrijf zitten (eigenaar of andere vermogensverschaffer, familielid, directielid, werknemer). Hierdoor kan onduidelijkheid ontstaan over onderwerpen zoals besluitvorming, rendement op vermogen, zeggenschap en beloningsstructuren, waardoor op termijn conflicten kunnen ontstaan. Daarnaast kan de besturing van ondernemingen door de verschillende belangen van vermogensverschaffers in negatieve zin worden beïnvloed en kan dit (op termijn) de continuïteit, wendbaarheid en groei van ondernemingen in gevaar brengen. Zowel in de praktijk als in het onderzoek ontbreekt het aan kennis over hoe met deze problematiek kan worden omgegaan.

Dit project heeft daarom tot doel om samen met de projectpartners nieuwe kennis te ontwikkelen rond zelf-financiering en besluitvorming in MKB familiebedrijven. Door middel van ontwerpgericht praktijkonderzoek wordt bestaande en nieuwe kennis over de rol van zelf-financiering en de positie van eigenaren omgezet in oplossingsrichtingen ter verbetering van de besluitvorming in MKB familiebedrijven. Door het monitoren van de uitgevoerde interventies zal worden vastgesteld of de oplossingsrichtingen in de praktijk werken. De kennis die uit dit project voortkomt beoogt daarmee het handelingsvermogen van eigenaren en directieleden te vergroten en zelf-financiering als mogelijke financieringsbron effectiever te maken.

Eindrapportage

Wegens langdurige ziekte van de projectleider en Corona is de afronding van het project vertraagd. Vanaf april 2022 heeft de projectleider zijn werkzaamheden kunnen hervatten en zijn de eindproducten van het project vormgegeven. Deze laatste uren zijn echter (per abuis) niet allemaal in Oracle geboekt en daardoor niet zichtbaar in de financiële rapportage.

Vanaf februari 2019 hebben eigenaarsgesprekken plaatsgevonden bij de deelnemende bedrijven. Hiervoor gingen onderzoekers van het lectoraat familiebedrijven met adviseurs van Cumela bij de bedrijven op bezoek om in sessies van 2 tot 3 uur de verschillende onderwerpen van een eigenaarsplan uit te werken.

Na het indienen van de tussenrapportage hebben 2 workshops met projectdeelnemers plaatsgevonden:

Op maandag 30 september 2019 vond de derde workshop plaats met alle deelnemende bedrijven en Cumela adviseurs. Tijdens deze workshop werd ingegaan op de randvoorwaarden voor een eerlijk proces en hoe er voor kan worden gezorgd dat iedereen tevreden terugkijkt naar de bedrijfsovername, ook wanneer eigendom en zeggenschap ongelijk worden verdeeld.

Op maandag 27 januari 2020 vond de vierde workshop plaats met alle deelnemende bedrijven en Cumela adviseurs. Deze workshop werd verzorgd door consortiumpartner De Jong &Laan. Tijdens de workshop werd ingegaan op de fiscaal/juridische aspecten van bedrijfsovername. Daarbij werd ook aandacht besteed aan de financiering en de verschillende mogelijkheden voor het aanbieden van aandelen met of zonder zeggenschap/dividend.

In november 2019 is een full paper over de resultaten van de vragenlijst onder Cumela-leden door Micha Keijer en Lucque Schmeitz gepresenteerd tijdens de RENT-conferentie in Berlijn.

Er hebben 2 afstudeerders van de opleiding Finance & Control onderzoek gedaan voor het project. Daarnaast hebben meer dan 200 studenten gedurende 7 weken gewerkt aan 2 case-studies uit het project tijdens de minor Adviseur in het MKB.

Er zijn filmpjes gemaakt op locatie bij 2 deelnemende bedrijven om het belang van het project en de uitkomsten toe te lichten. Er is een gesprekskaartenset voor eigenaren en adviseurs ontwikkeld en een flyer gemaakt over de uitkomsten van het vragenlijstonderzoek. Daarnaast heeft het project geresulteerd in het boekje ‘Ondernemen met meerdere eigenaren - het eigenaarsplan als kompas voor de toekomst’.