Speculatieve scenario's voor sociale robots in de zorg

HKU en Wintertuin geven met het onderzoeksproject Speculatieve scenario’s voor sociale robots in de zorg vorm aan een nieuwe visie op de impact die auteurs en kunstenaars in de 21e eeuw kunnen hebben op maatschappelijke problemen, doordat zij onderdeel worden van een transdisciplinair en co-creatief collectief.
In deze KIEM-Creatieve Industrie aanvraag kiezen we een vernieuwend perspectief voor het onderzoek naar de rol van verbeelding en literaire verteltechnieken voor het gebruik van sociale robots in de zorg.
We blikken samen met de Vrije Universiteit en met praktijkpartners vooruit op hoe de context van de zorg voor mensen met dementie er in de toekomst uit kan zien als sociale robots hier een serieuze rol in krijgen.
Door een methode van speculatief onderzoek richten we ons op de verschillende mogelijke rollen van dit type robots en maken we door (literaire) verbeelding voorstelbaar en inzichtelijk wat dit in deze scenario’s betekent voor de mensen met dementie, voor de betrokken zorgmedewerkers en voor de naaste omgeving.
Tegelijk laten we zien wat de impact hiervan op de organisatie van de zorg kan zijn: Hoe kunnen robots bijdragen aan transitieopgaves in de zorg als onderdeel van blended care? Waar de zorg vaak technologisch, praktisch en efficiënt gedreven is, onderzoeken wij juist de mogelijkheden die ervaringsgericht zijn, gaan over betekenisvolle interactie en kwaliteit van (samen)leven.
Deelvraag hierbij is hoe schrijvers en ontwerpers met dit vraagstuk hun eigen artistieke en ontwerppraktijken kunnen (door)ontwikkelen en verrijken.
We doen praktijkgericht onderzoek in de werkelijke leef- en werkomgeving van mensen zelf. Als onderzoeksvorm kiezen we voor residenties van een robot met ontwerpers en schrijvers op locatie in de zorgcontext: de zogenoemde living labs sessies.
Het onderzoek leidt tot (toekomst)scenario's voor sociale robots in de zorg. Deze speculatieve scenario’s leiden tot inzichten en perspectief voor de verschillende betrokken professionele praktijken.

Eindrapportage

Het project ‘Speculatieve Scenario’s voor sociale robots in de zorg’, vertrok vanuit de vraag: Hoe kan een
betekenisvolle interactie eruitzien tussen een oudere met dementie en een sociale robot?
Om deze vraag te onderzoeken interviewden creatieve schrijvers cliënten, zorgmedewerkers en
robotwetenschappers. Hun stemmen worden vaak niet gehoord, het zijn stille stemmen. Volgens de Stille
Stemmen Methode van Wintertuin stelden de creatieve schrijvers uit de interviews korte monologen samen:
stille stemmen scenario’s. Zo kregen we inzicht in hoe deze drie groepen - als belangrijke betrokkenen bij
innovatie door robots in de zorg - denken over wat een betekenisvolle interactie met een sociale robot zou
kunnen zijn.
We vroegen de schrijvers ook zelf te speculeren
over toekomstbeelden en scènes van sociale
robots in de zorg. Ze lieten hun fantasie de vrije
loop. Wat te denken van een sociale robot die
een spraakverwarring tussen moeder en dochter
oplost, omdat de robot herkent dat de
dementerende moeder in het Arabisch ‘shitta’
zegt (winter), terwijl de dochter denkt dat ze in het
Nederlands vloekt omdat het koud is.
Uiteindelijk zijn er 18 stille stemmen en 18
speculatieve scenario’s geschreven in dit
Robotstories-project.
Eind 2023 ontvingen zorgmedewerkers van onze twee consortiumpartners AxionContinu en Vitalis
Woonzorggroep de bundel ‘Denk je dat de robot eenzaam is ’s nachts? Toekomstbeelden over sociale
robots in de ouderenzorg.’ De verhalen in deze bundel zijn samengesteld uit de opgetekende scenario’s en
zijn enthousiast ontvangen.
De analyse van alle 36 scenario’s is nog in volle gang. We zullen er later in 2024 over publiceren. Over de
waarde van creatieve schrijvers in de ontwikkeling van een toekomst waarin sociale robots een plek gaan
krijgen in ons dagelijks leven schreven onderzoekers Jorrit Thijn (HKU) en Mike Ligthart (VU) samen al het
paper: Creative Writers: Guardians of the Robot Galaxy, en gaven zij verschillende workshops