Sport voor participatie

In dit praktijkgerichte onderzoeksproject werken de lectoraten ‘Bewegen, School en Sport’ en ‘Bewegen, Gezondheid en Welzijn’ van Hogeschool Windesheim en de lectoraten ‘Participatie en Stedelijke Ontwikkeling’ en ‘Werken in Justitieel kader’ van de Hogeschool Utrecht, samen met Stichting Life Goals en drie landelijke koepelorganisaties. Doel is om gezamenlijk te komen tot nieuwe kennis waarmee sociale professionals en sportprofessionals sport als middel kunnen inzetten om mensen in een kwetsbare positie te begeleiden en te ondersteunen om maatschappelijk te participeren. Het gaat in dit project om het afstemmen en optimaliseren van kennis van professionals die werkzaam zijn in de maatschappelijke opvang (zoals het Leger des Heils), het gevangeniswezen, de reclassering en welzijnswerk en om sportprofessionals (zoals maatschappelijke sportcoaches en buurtsportcoaches).
Er bestaan verschillende initiatieven om mensen in een kwetsbare positie via sport te helpen om (weer) maatschappelijk te participeren. Sport wordt gezien als een laagdrempelige activiteit waar mensen positieve ervaringen opdoen, vaardigheden kunnen ontwikkelen en sociale contacten kunnen leggen, die zij kunnen inzetten voor de participatie in verschillende domeinen van de samenleving. Echter, het ontbreekt aan goed onderbouwde kennis over de effecten van sport op de maatschappelijke participatie van deze mensen en aan tools die professionals hierbij kunnen ondersteunen.
HBO-opgeleide sociale professionals en sportprofessionals geven aan behoefte te hebben aan nieuwe kennis en tools over de wijze waarop zij hun cliënten effectief kunnen ondersteunen en begeleiden. Deze kennisbehoefte heeft enerzijds betrekking op de context waarin de sportactiviteiten voor mensen in kwetsbare positie plaatsvinden en de begeleiding die ze daarbij krijgen. Hoe zorg je ervoor dat deze context zo is ingericht dat sport voor de deelnemers een positieve ervaring wordt en hen zodoende in staat stelt een positiever zelfbeeld te ontwikkelen en vaardigheden en sociale contacten op te doen die hen helpen bij de maatschappelijke participatie op andere levensterreinen? Anderzijds is er behoefte aan nieuwe kennis over de wijze waarop de samenwerking tussen de professionals uit de verschillende sectoren en organisaties geoptimaliseerd kan worden. Vragen die professionals op dit vlak hebben zijn: hoe kan het sportaanbod voor mensen in een kwetsbare positie het best worden georganiseerd, welke partijen zijn daarbij nodig, hoe kan de samenwerking tussen deze partijen het best worden vorm gegeven?
Deze praktijkbehoefte is uitgewerkt in de volgende centrale onderzoeksvraag:
Hoe kan sport professioneel worden ingezet ter bevordering van de maatschappelijke participatie van mensen in de maatschappelijke opvang, detentie of reclassering, welke contextfactoren zijn daarbij van belang en hoe kan de samenwerking tussen professionals uit verschillende sectoren geoptimaliseerd worden?
Dit project levert producten op voor zorg en onderwijs: beschrijvingen van best practices, richtlijnen voor samenwerking, bijscholing (ook voor het aanbieden van diverse sportactiviteiten), een digitaal kennisplatform en artikelen in vakbladen. De kennis die wordt opgedaan vloeit tevens terug naar opleidingen van Hogeschool Windesheim (lichamelijke opvoeding, Sportkunde en Psychomotorische therapie) en Hogeschool Utrecht (opleiding Social Work) o.a. in de vorm van een minor.

Eindrapportage

Het doel van dit project was om kennis te ontwikkelen, verspreiden en implementeren over hoe sport op een goede manier in te zetten in de begeleiding van mensen in de geestelijke gezondheidszorg en/of maatschappelijke opvang en/of in of na detentie. Het project vond plaats op vier locaties verspreid over Nederland: Utrecht (Veld 42), Amersfoort (Life Goals in samenwerking met voetbalvereniging CJVV), Zwolle (Sportpark De Marslanden en Regionale Instelling voor Beschermend en Begeleid Wonen (RIBW)) en Dordrecht (De Hoop). Van iedere locatie hebben onderzoekers van de Hogeschool Utrecht en Hogeschool Windesheim een zogenoemde rijke contextbeschrijving gemaakt. De basis hiervoor vormden interviews met professionals en deelnemers en observaties van sportactiviteiten. Daarnaast zijn interviews gehouden met medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen en reclasseringsorganisaties.

Normaliseren
Onafhankelijk van de locatie was een van de duidelijkste bevindingen dat het sporten de deelnemers even het gevoel geeft dat ze zijn zoals alle anderen. Ze zijn even niet diegene die zorg en ondersteuning nodig heeft, maar iemand die een ronde wandelt of hardloopt of samen met teamgenoten meer punten probeert te halen dan een ander team. Daarnaast is het ritme van bijvoorbeeld een wekelijkse sportactiviteit belangrijk. Dit geeft de deelnemers een als normaal ervaren routine en doel in het leven, zo hoorden we tijdens de gesprekken op de vier locaties. De ervaring om even een sporter te zijn en om een wekelijkse routine te hebben, geeft de deelnemers in ieder geval tijdelijk een positieve ervaring. Wanneer deze positieve ervaringen regelmatig optreden kan dit vervolgens leiden tot een positiever zelfbeeld en/of meer zelfvertrouwen in het dagelijkse leven. Dergelijke processen worden in de onderzoeksliteratuur ook wel normaliserende sportervaringen genoemd.