Strafrechtmediation: Geborgd in kwaliteit

Strafrechtmediator is een relatief nieuw beroep en de tijd voor reflectie en kwaliteitsvragen is rijp. Een strafrechtmediator heeft, anders dan bij reguliere mediations, niet alleen te maken met de overschrijding van een persoonlijke norm, maar ook met de overtreding van een maatschappelijke norm. De strafrechtmediator opereert in de context van het strafrecht, en heeft daarbij vaak de maken met verdachten en slachtoffers, waarbij psychische problemen een rol speelt. De bestaande kwaliteitsprotocollen van de Mediatorsfederatie Nederland voorzien hier niet altijd in. De voorgeschreven neutraliteit is niet altijd te transformeren naar een strafrechtmediation. Er is sprake van een strafbaar feit en secundaire victimisatie van het slachtoffer tijdens de strafrechtmediation moet worden voorkomen. Mediators zijn echter, uit angst voor een formele klacht, bang om van de voor de mediator geldende gedragsregels af te wijken en worstelen met hetgeen de praktijk vraagt in relatie tot de algemene regels die voor de mediator gelden. Met andere woorden de beroepspraktijk heeft behoefte aan specifieke kwaliteitseisen voor de strafrechtmediator. Deze behoefte wordt onderschreven door strafrechtmediators, verschillende werkveldpartners en kennispartners. Het consortium bestaat uit de twee leidende publieke organisaties op het gebied van strafrechtmediation, namelijk de Mediatorsfederatie Nederland (hierbij zijn vrijwel alle zelfstandig werkende strafrechtmediators aangesloten) en Slachtoffer in Beeld. Ook de vereniging van Mediators in Strafzaken heeft zich aangesloten. Werkveldpartners zijn de drie landelijke reclasseringsorganisaties en het landelijke project ZSM-werkplaatsen, de mediationfunctionarissen van vijf Rechtbanken, het Openbaar Ministerie (Eindhoven) en de politie Utrecht. De Universiteiten Utrecht (faculteit Rechten), Leuven (faculteit psychologie) en Maastricht (educational reseach and development), Restorative Justice Nederland en het European Forum Restorative Justice dragen vanuit hun deskundigheid bij aan dit onderzoek naar en de verdere ontwikkeling van de kwaliteit van de strafrechtmediator.
De hoofdvraag van dit onderzoek is dan ook ‘Aan welke kwaliteitseisen moet een strafrechtmediator voldoen? En, hoe kunnen deze kwaliteitseisen worden geborgd?’

Eindrapportage

Mediators in strafzaken hebben te maken met de ingewikkelde verhouding tussen daders en slachtoffers. Bestaande beroepsnormen zijn onvoldoende om de kwaliteit van mediation in het strafrecht te garanderen. Dit onderzoeksproject heeft als doel nieuwe kwaliteitseisen voor deze beroepsgroep te ontwikkelen.

Doel
Aan welke kwaliteitseisen dient de praktijk van mediators in strafzaken te voldoen? En hoe kunnen deze worden geborgd? Met deze vraagstelling is dit tweejarige onderzoeksproject van start gegaan. Op basis van een vijftigtal interviews met alle directe stakeholders van mediation in strafzaken, is een competentieprofiel opgesteld voor de mediator in strafzaken. Dit competentieprofiel is vervolgens onder de loep genomen in een Delphi-proces onder ervaren mediatoren, om de praktische relevantie en haalbaarheid hiervan in te bedden. Hiernaast is de kwaliteit van ongeveer 60 slotovereenkomsten beoordeeld op verschillende dimensies (o.a. juridische dimensie, taalgebruik, volledigheid, etc.) om verbeteringskansen van het tastbare product van mediation vast te stellen.

De onderzoeksresultaten zijn gepresenteerd tijdens een congres op 12 November 2019 in Utrecht (HU Domstad).

Resultaten
Naast een onderzoeksrapport dat inzicht geeft op de kwaliteit van slotovereenkomsten (het tastbare product van mediation in strafzaken), en aangeeft over welke competenties en deelcompetenties een mediator in strafzaken dient te beschikken om kwaliteit te leveren, is een handboek gepubliceerd die de aanbevelingen uit dit onderzoek verder uitwerkt. Dit handboek is in samenwerking met het veld ontstaan, onder redactie van mr. Tanja van Mazijk, en levert handvatten voor de praktiserende mediator.