Tegengaan van kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen tijdens een pandemie

ONDERZOEKSVRAAG - Welke aanbevelingen kunnen worden gegeven voor interventies en strategieën vanuit het perspectief van thuiswonende ouderen, mantelzorgers en professionals, ter voorkoming/vermindering van kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen als gevolg van maatregelen tijdens een (toekomstige) pandemie?
URGENTIE - Er is behoefte aan kennis over de effecten van de Corona-pandemie op ouderen. Aanbevelingen voor interventies en strategieën zijn nodig om op korte termijn te kunnen worden ingezet tegen negatieve effecten van de Corona-pandemie op korte en langere termijn, specifiek voor thuiswonende ouderen met (risico op) kwetsbaarheid.
HYPOTHESE - Door verwachte negatieve effecten van de Corona-pandemie op o.a. welbevinden en leefstijl is de verwachting dat kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen en daarmee het risico op negatieve gezondheidsuitkomsten toeneemt.
PLAN VAN AANPAK – Inzicht in prevalentie en determinanten van kwetsbaarheid voor, tijdens en na de Corona-pandemie van thuiswonende ouderen wordt verkregen met kwantitatief onderzoek onder ruim 11.000 Lifelines deelnemers (65 jaar of ouder) in de drie noordelijke provincies. Kwalitatief onderzoek wordt uitgevoerd naar ervaringen, knelpunten en behoeften van ouderen, mantelzorgers, professionals uit de thuiszorg en publieke gezondheid. Op basis van analyse van zowel de kwantitatieve data, kwalitatieve data en publieke gezondheidsoverwegingen wordt integraal perspectief verkregen op kwetsbaarheid en het omgaan met Corona-maatregelen vanuit principes van waardegedreven zorg. Aanbevelingen voor persoons- en groepsgerichte interventies en strategieën tijdens een (toekomstige) pandemie voor thuiswonende ouderen worden in co-creatie ontwikkeld voor ouderen, professionals en beleidsmakers in de eerstelijnszorg en het publieke domein. De co-creatie vindt plaats met ouderen, mantelzorgers, (thuis)zorgorganisaties, RIVM, GGD-en en gemeenten.

Eindrapportage

In dit project is de impact van de coronapandemie op gezondheid en kwetsbaarheid bij thuiswonende ouderen
onderzocht en zijn aangrijppunten geïdentificeerd hoe in toekomstige verglijkbare situaties nadelige
gezondheidskuitkomsten voorkomen kunnen worden.
De resultaten van de deelstudie op basis van het Lifelines COVID-19 cohort (n=14.682 ouderen) laten zien
dat kwaliteit van leven en gevoelens van isolatie van ouderen sterk daalden tijdens de coronamaatregelen,
maar zich herstelden en verbeterden na perioden van versoepeling van maatregelen. Fysieke fitheid nam in
geringe mate af, dat niet samenviel met veranderingen in coronamaatregelen.
De resultaten van het kwalitatieve deelonderzoek lieten zien dat de coronapandemie in meer of mindere mate
impact had op gezondheid en kwetsbaarheid bij ouderen. De mate van impact lijkt door verschillende factoren
te worden beïnvloed, zoals culturele achtergrond, het sociale netwerk en de gezondheid en kwetsbaarheid
van de oudere voorafgaand aan de pandemie. De impact van de pandemie was geworteld in de levensloop
van de oudere en veerkracht om met deze uitdagingen om te gaan.
De integrale analyse onderschreef het belang om bij het opstellen van volksgezondheidsmaatregelen rekening
te houden met de vier perspectieven op volksgezondheid (RIVM, 2014). Na virusbestrijding is behoud van
eigen regie bij thuiswonende ouderen belangrijk om nadelige gezondheidseffecten te voorkomen. Met name
na een initiële fase gericht op het indammen van een grootschalige uitbraak van een infectieziekte moet
maatwerk mogelijk kunnen zijn, waarbij naast virusbestrijding ook andere perspectieven, zoals ‘heft in eigen
hand’ en ‘iedereen doet mee’, meegewogen kunnen worden.
De resultaten van onze onderzoeken laten zien dat om de gezondheid van ouderen te beschermen tijdens
periodes van volksgezondheidsmaatregelen aandacht nodig is voor de impact van maatregelen op zowel de
sociale als fysieke gezondheid. Zet mensen in hun kracht en geef ruimte voor eigen regie en creatieve
oplossingen. Vanuit het project zijn hiertoe zeven adviezen gegeven.